نگاهی به پیامدهای بررسی نشده «نورولوژی کازماتیک»

واقعیت این است که نورولوژیست ها روزبه روز درگیری بیشتری با مسایل و مشکلات کازماتیک پیدا می کنند و همان طور که هیات تحریریه نشریه رسمی انجمن نورولوژی آمریکا، به تازگی پیش بینی کرده است، به نظر می رسد در دهه های آینده کازماتیک نورولوژی، مسایل پیچیده تری را برای جوامع نورولوژی و نورولوژیست ها ایجاد می کند، سوالات عدیده ای که به راحتی و مثل سابق نمی توان آنها را نفی یا انکار کرد.
    بنده در این یادداشت، به هیچ وجه ادعای ارایه راه حلی ندارم. فقط می خواهم به مساله ای اشاره کنم که به زودی بیش از آنچه که هست، فراروی جامعه قرار می گیرد و جز با نظر جامعه نورولوژیست ها و زعمای فرهنگی و اخلاقی، به سرمنزل مقصود نخواهد رسید. می توان علایم و نشانه های بروز زودرس مسایل مختلف کازماتیک را به ترتیب زیر، مثال آورد.
    واقعیت این است که اگرچه جامعه متخصصان مغز و اعصاب، در حال حاضر به تمام کسانی که به دنبال داروهایی برای تقویت حافظه هستند، جواب رد می دهند یا داروهایی می دهند که «تقویتی» است و اثر چندانی ندارند، اما به نظر می رسد تا تولید داروهایی برای افزایش هوش فاصله چندانی نداشته باشیم. در حال حاضر به نظر می رسد داروهای جدیدی که برای بیماری آلزایمر ساخته شده اند، در بسیاری از اختلالات دیگر که با کاهش قوای عقلی همراه هستند نیز تاثیرات مختصری دارند. از این بالاتر، بررسی کوچکی انجام شده که تاثیر این دارو بر قوای عقلی خلبانان فعال یکی از شرکت های هوایی را نشان می دهد. یعنی یک گروه از خلبانان شاغل یکی از شرکت های هوایی، این دارو را مصرف کرده اند و یک گروه دیگر از خلبانان همان شرکت، داروی کاذب شبیه همان دارو را مصرف کرده اند و سپس از هر دو گروه یک تست هوش بسیار دشوار گرفتند که کسانی که دارو را مصرف کرده بودند، نمره بیشتری گرفتند. البته این تاثیرات نیاز به اثبات علمی براساس طب بر مبنای شاهد دارند. اما نکته مهم اینجاست که در حال حاضر، با توجه به مکانیسم کاهش حافظه در آلزایمر، پیدایش دارویی با اثر افزایش هوش کاملامحتمل است و اگرچه داروهای موجود عوارض مختصری دارند، اما کاملامحتمل است که داروهایی بدون عوارض نیز ساخته شوند. در این صورت مسایل اخلاقی و اجتماعی متعددی فراروی ما خواهد بود. اگر خلبانان یک شرکت هوایی با مصرف یک دارو، هوش و تمرکز بالاتری پیدا می کنند، تکلیف سایر خطوط هوایی چیست؟ آیا می توان خلبان بدون قرص را هم پذیرفت؟! آیا پروازهای خطوط هوایی «قرصی» ایمن تر نخواهند بود؟ تکلیف امتحانات و کنکور چیست؟ آیا مسوولان برگزاری کنکور باید امتحان با قرص را بپذیرند یا نه؟ عوارض داروها تا چه حد پذیرفته و تا چه حد غیرقابل قبول خواهد بود؟ آیا قیمت قرص های فرضی (که احتمالابسیار گران هستند) نوعی بی عدالتی ایجاد نخواهد کرد؟ تعریف دوپینگ در علم چه خواهد بود؟
    داروهایی که در حال حاضر در درمان پرخوابی استفاده می شوند در افزایش بیداری و تمرکز بی تاثیر نیستند، اما بسیاری از این داروها خود باعث عوارضی می شوند و در عین حال اعتیادآور هستند. اما نسل جدیدتر این داروها، عوارض کمتر و اثرات بیشتری دارند و به نظر می رسد در برخی بیماری های دیگر نظیر ام اس در رفع خستگی و افزایش توانایی های بیماران موثر باشد. پیدایش نسل های جدیدتری از این داروها، با اثرات باز هم بیشتر، عدم اعتیاد و عوارض کمتر، کاملامحتمل است.
    در حال حاضر یکی از درمان های نوظهور در بیماری پارکینسون، کاشت تحریک کننده هایی در داخل مغز است که از راه دور و با استفاده از نوعی «ریموت»، تاثیر این تحریک کننده ها را می توان کنترل کرد. کاملاو به روشنی قابل پیش بینی است که در دهه های آینده ممکن است چنین محرک هایی برای دیگر قسمت های مغز نیز ساخته شود. در این صورت ممکن است بتوان با فشاردادن یک دگمه، خُلق کسی را بالاو پایین برد!
    این امکانات جدید ممکن است تبدیل به ابزاری حیرت انگیز در ارتقای قابلیت های عقلی و روانی شوند. در این صورت آیا باید این استفاده ها را به ترتیبی منع کرد و چنین پیشرفت های خارق العاده ای را منکر شد یا باید طبق شرایط و ضوابطی از این پیشرفت ها استفاده کرد؟ بزرگ ترین مشکل، تبیین همین ضوابط و شرایط است و اگر از پیش، بسترهای فرهنگی و معنوی چنین پیشرفت هایی فراهم نشده باشند، بی تردید همه در برابر هجوم بی امان این تکنولوژی پس خواهند نشست، گروهی به انکار مطلق و جنگ با آسیاب بادی، آن هم با شمشیرهای چوبی رو خواهند آورد و گروهی به تسلیم مطلق و بیگاری برای تکنولوژی مشغول خواهند شد.
    شاید اگر دو، سه دهه پیش در ابتدای ظهور جراحی کازماتیک، مسایل اخلاقی و فرهنگی این پیشرفت ها پیش بینی و در مورد آنها اندیشه می شد، اکنون با این لجام گسیختگی، شاهد این همه اعمال جراحی زیبایی با این همه عوارض و این همه وقت و هزینه ای که از امکانات پزشکی کشور به خود اختصاص می دهد (آن هم کشوری با این همه مشکلات بهداشتی و درمانی) نبودیم. اکنون همان زمانی است که باید پزشکان و علمای اخلاق، حلال و حرام و مباح این پدیده نوظهور را تعیین کنند یا به بیان بهتر اکنون بهترین زمانی است که می توانند اندیشیدن درباره این موضوعات را شروع کنند.